“Het is geen examen, maar het voelt wel zo”
“Ik had nog nooit zo’n droge mond gehad in een autorijles.” Dat zei Lisa (18) na haar eerste tussentijdse toets. Ze zat nog in de leerfase van haar rijopleiding, maar het voelde alsof haar hele toekomst op het spel stond. En ze is niet de enige. Jaarlijks doen tienduizenden leerlingen in Nederland een tussentijdse toets (TTT), een soort generale repetitie voor het praktijkexamen. Maar wat is die toets eigenlijk waard? En hoe kan het dat een toets zonder directe gevolgen toch zo veel spanning oproept?
Volgens het CBR, dat de TTT afneemt, verhoogt de toets de kans op slagen aanzienlijk: kandidaten die de toets doen, hebben gemiddeld 15% meer kans om hun praktijkexamen in één keer te halen (CBR, 2023). Maar waar komt dat verschil vandaan? En belangrijker: hoe werkt die toets eigenlijk?
In dit artikel duiken we in de wereld van de tussentijdse toets. Wat gebeurt er precies tijdens zo’n toets? Wat kun je ermee winnen – of verliezen? En hoe kun je je het beste voorbereiden? Je krijgt niet alleen heldere uitleg, maar ook inzichten uit de praktijk van rijinstructeurs, examinatoren én leerlingen. Want hoe leer je autorijden zó dat je niet alleen slaagt, maar straks ook met vertrouwen de weg op gaat?
Een toets zonder eindcijfer: hoe zit dat?
De tussentijdse toets is een vrijwillige toets die je kunt doen als je ongeveer tweederde van je rijopleiding hebt afgerond. Je moet al wel je theorie-examen hebben gehaald. Het bijzondere? Je kunt er niet voor slagen of zakken – en toch telt hij mee.
De TTT is in bijna alles een volledige generale repetitie van het echte praktijkexamen. Je rijdt met een CBR-examinator, voert bijzondere verrichtingen uit (zoals parkeren of keren), en wordt beoordeeld op verkeersinzicht, veiligheid, en beheersing van het voertuig. Maar in tegenstelling tot het echte examen krijg je aan het einde géén diploma – wel feedback.
“De TTT is bedoeld als leerervaring,” zegt Anneke van Dijk, rijinstructrice met 20 jaar ervaring. “Maar juist dat maakt hem zo waardevol. Je ontdekt precies waar je staat – en waar je nog aan moet werken.”
Een groot voordeel van de TTT is dat je vrijstelling kunt krijgen voor de bijzondere verrichtingen tijdens het echte examen. Dat betekent minder stress op de grote dag. Volgens het CBR maakt dat voor veel leerlingen het verschil tussen slagen en zakken (CBR, 2023).
Vergelijk het met een proefpresentatie vóór een belangrijk sollicitatiegesprek. Je krijgt alvast een voorproefje van de zenuwen, de structuur én de fouten – zodat je die daarna gericht kunt aanpakken.
Waarom steeds meer leerlingen er wél voor kiezen
Was de tussentijdse toets vroeger een ondergeschoven kindje, tegenwoordig kiezen steeds meer rijscholen en leerlingen er bewust voor. Maar wat maakt deze toets nu zo aantrekkelijk?
- Zelfvertrouwen groeit door ervaring: Het is niet je instructeur die je beoordeelt, maar een onafhankelijke examinator. Daardoor ervaar je hoe een echte examenomgeving aanvoelt – en dat maakt het echte examen minder spannend.
- Waardevolle feedback: Je krijgt een mondelinge evaluatie én schriftelijke terugkoppeling, met aandacht voor je rijgedrag, kijkgedrag, en beheersing. Dat levert vaak verrassende inzichten op.
- Vrijstelling bijzondere verrichtingen: Als je deze goed uitvoert, hoef je ze niet meer te doen bij het echte praktijkexamen. Dat scheelt tijd én zenuwen.
- Meer kans op slagen: Volgens het CBR slaagt 57% van de kandidaten met TTT in één keer, tegenover 42% zonder (CBR, 2023).
Ook rijinstructeurs zien de waarde. “Mijn leerlingen die een TTT doen, gaan rustiger het examen in,” zegt Khalid Ouaziz van Rijschool Route+. “Ze weten beter wat ze kunnen verwachten, en dat zie je terug in hun rijgedrag.”
Er zijn zelfs rijscholen die de TTT standaard aanbieden in hun lespakket, juist omdat het leerproces daardoor efficiënter verloopt.
Maar… waarom lukt het dan niet altijd?
Toch is de tussentijdse toets geen magisch middel. Sommige leerlingen doen hem en zakken alsnog voor het praktijkexamen. Hoe komt dat?
Een veelvoorkomende misvatting is dat de TTT een soort ‘voorspeller’ is. Maar dat is het niet. Je kunt tijdens de toets goed presteren, maar als je daarna geen les meer volgt of bepaalde fouten blijft herhalen, ben je alsnog niet klaar voor het examen.
Ook kan het gebeuren dat leerlingen té veel waarde hechten aan de vrijstelling voor bijzondere verrichtingen. Ze focussen daar dan op, en vergeten dat het examen draait om het totaalplaatje: verkeersinzicht, anticipatie en veiligheid.
“Sommige leerlingen denken na een geslaagde TTT: ik ben er klaar voor,” zegt examinator Jasper Wouters. “Maar dat is niet altijd zo. Het is geen eindpunt, het is een tussenstation.”
Daarnaast speelt faalangst bij veel jongeren een rol. Volgens psycholoog Eva Nooren is prestatiedruk onder jonge bestuurders een groeiend probleem: “Voor veel jongeren is autorijden een vorm van onafhankelijkheid. De angst om daarin te falen kan verlammend zijn” (Nooren, 2022).
Daarom is begeleiding ná de toets minstens zo belangrijk als de toets zelf. Inzichten uit de toets moeten vertaald worden naar gerichte lessen, zodat het echte examen geen verrassing meer is.
Waarom dit juist nú relevant is
In een tijd waarin verkeersveiligheid steeds meer onder druk staat – mede door afleiding en drukte op de weg – is een goede rijopleiding belangrijker dan ooit. De TTT past perfect binnen een leertraject dat niet alleen gericht is op slagen, maar op duurzaam rijgedrag.
Uit cijfers van SWOV blijkt dat jonge bestuurders tot 24 jaar relatief vaak betrokken zijn bij ongevallen (SWOV, 2022). Een mogelijke verklaring is dat ze wel ‘technisch’ kunnen rijden, maar nog onvoldoende ervaring hebben in risicovolle situaties. Juist daar biedt de TTT meerwaarde: het is een kans om rijgedrag te bespreken vóórdat er fouten worden gemaakt in het echt.
Bovendien sluit de toets aan bij een bredere trend in onderwijs en training: oefenen in realistische omstandigheden, met directe feedback, blijkt effectiever dan uitsluitend les krijgen en toetsen op het einde (Van der Meijden & Veenman, 2021).
“We leren het meeste als we fouten mogen maken zonder dat het gevolgen heeft,” zegt onderwijskundige Sanne Reus. “Daarom werkt een tussentijdse toets ook zo goed.”
De verwachting is dat steeds meer rijscholen de toets actief zullen promoten, zeker nu de slagingspercentages onder druk staan en wachttijden voor praktijkexamens oplopen. Slim voorbereiden is dus niet alleen verstandig – het is pure winst.
Wat zou jij doen als je kon oefenen zonder gevolgen?
De tussentijdse toets is geen verplicht onderdeel van je rijopleiding, maar wél een waardevolle investering in jezelf. Het is een unieke kans om te oefenen zonder dat er iets op het spel staat – behalve misschien je trots. Maar van fouten leer je, en juist dát maakt je uiteindelijk een betere bestuurder.
Dus als jij voor de keuze staat: TTT wel of niet doen? Vraag jezelf dan af – wat zou jij doen als je mocht oefenen, zónder dat het meteen meetelt?
En belangrijker nog: hoe wil jij straks de weg op – gespannen of zelfverzekerd?
