De stille revolutie in het verkeer: waarom steeds meer mensen kiezen voor automaat
“Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan?” Die vraag stelt de 18-jarige Sarah zichzelf na haar derde rijles in een automaat. Ze was begonnen in een schakelauto, net als de meeste leerlingen, maar na talloze keren afslaan op een druk kruispunt, was haar motivatie verdwenen. En ze is niet de enige. Volgens de RDW (2023) kiest inmiddels bijna één op de vijf examenkandidaten voor een rijexamen in een automaat. In steden als Amsterdam en Rotterdam ligt dat percentage zelfs nog hoger.
Waar het autorijden vroeger werd gezien als een rite de passage die je met een schakelbak moest volbrengen, verschuift dat beeld nu snel. Auto’s veranderen, net als de wensen van jonge bestuurders. Automaatrijden lijkt het nieuwe normaal te worden, en dat heeft niet alleen te maken met gemak, maar ook met technologie, duurzaamheid en zelfvertrouwen achter het stuur.
Toch heerst er nog veel verwarring: mag je met een automaatrijbewijs in elke auto rijden? Is schakelen écht zo moeilijk, of is het juist handig om te leren? En wat betekent deze trend voor de toekomst van het rijonderwijs? In dit artikel duiken we in de verschillen tussen automaat en schakel tijdens het rijexamen — met verhalen uit de praktijk, expertinzichten en concrete tips voor wie binnenkort zelf examen doet. Verwacht geen simpele ja-of-nee antwoorden, maar een genuanceerde blik op een onderwerp dat steeds meer mensen raakt.
Een kwestie van schakelen: hoe het begon en waarom het nu verandert
Tot voor kort was het vanzelfsprekend: wie zijn rijbewijs wilde halen, deed dat in een schakelauto. Niet alleen omdat dat de standaard was, maar ook omdat je met een schakelrijbewijs in alle auto’s mag rijden — zowel handgeschakeld als automatisch. Andersom geldt dat niet. Met een automaatrijbewijs mag je alleen in een automaat rijden. Dat verschil is nog steeds belangrijk, maar steeds minder bepalend.
De overgang van schakel naar automaat wordt vooral gedreven door technologische en maatschappelijke veranderingen. Moderne auto’s — en vooral elektrische modellen — hebben standaard een automatische transmissie. Schakelen is bij die voertuigen simpelweg niet nodig. Volgens BOVAG (2024) bestond in 2023 al meer dan 50% van de nieuw verkochte personenauto’s uit modellen met automatische transmissie. Dat aandeel blijft groeien.
Ook rijscholen spelen in op die ontwikkeling. “Vroeger gaven we vrijwel alleen les in schakelaars,” zegt rijinstructeur Hasan Çelik uit Utrecht. “Maar nu hebben we meerdere automaten in de vloot, en die zijn bijna altijd volgeboekt. Veel jongeren willen geen stress met koppelen en schakelen. Ze willen gewoon leren rijden.”
Kortom, wat ooit de uitzondering was, wordt snel mainstream. Automaatrijden is niet langer alleen voor mensen die moeite hebben met coördinatie of voor wie later instroomt. Het is een bewuste keuze geworden, passend bij een nieuwe generatie automobilisten.
Wat maakt het verschil tussen schakel en automaat écht belangrijk?
Het rijexamen is in de basis voor beide varianten gelijk, maar de praktijkervaring verschilt aanzienlijk. Hieronder enkele opvallende verschillen die het overwegen waard zijn:
- Technische eenvoud: Bij een automaat hoef je niet te koppelen of schakelen. Dat verlaagt de cognitieve belasting tijdens het rijden, vooral bij complexe verkeerssituaties (ANWB, 2022).
- Sneller zelfvertrouwen: Veel kandidaten geven aan zich eerder ‘klaar’ te voelen voor het examen wanneer ze in een automaat lessen, aldus het CBR.
- Efficiëntie in stadsverkeer: In druk stadsverkeer scheelt het aanzienlijk dat je niet constant hoeft te schakelen. Zeker in files of bij verkeerslichten maakt dat het rijden soepeler.
- Beperking bij automaatrijbewijs: Dit blijft een punt van aandacht. Met een automaatrijbewijs mag je niet in een handgeschakelde auto rijden. Voor mensen die flexibel willen zijn in hun autokeuze, kan dat een beperking vormen.
Toch zijn er ook goede argumenten om bewust voor een schakelrijbewijs te kiezen. Wie in het buitenland wil rijden (waar automaten minder gangbaar zijn), of een oldtimer of bedrijfsbus wil besturen, heeft soms een schakelvaardigheid nodig. Ook leer je beter anticiperen op snelheid en motorvermogen. “Je voelt de auto echt beter aan in een schakel,” zegt rijschoolhouder Laura Vermeer uit Breda. “Dat geeft sommige leerlingen juist meer grip.”
Hardnekkige mythes en valkuilen bij de keuze
Er leven veel misverstanden over het verschil tussen een rijexamen in een automaat of schakel. Een van de grootste is dat een automaatexamen ‘makkelijker’ zou zijn. Dat is maar deels waar. De technische handelingen zijn inderdaad eenvoudiger, maar de exameneisen blijven exact gelijk. Je moet net zo goed kunnen inschatten, reageren en veilig handelen.
Een ander veelgehoord idee: “Als je in een automaat leert, leer je niet echt autorijden.” Die uitspraak wordt regelmatig gehoord, vooral van oudere generaties. Maar in werkelijkheid zijn moderne automaten juist ontworpen om het rijgedrag veiliger en efficiënter te maken — denk aan automatische remassistentie en adaptieve cruisecontrol. Volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen zijn het vooral culturele aannames die mensen ervan weerhouden voor automaat te kiezen. “We verwarren technische vaardigheid met rijvaardigheid,” zegt hij (Tertoolen, 2021).
Een valkuil die veel leerlingen overkomt, is te laat overstappen. Ze worstelen wekenlang met schakelen, raken gefrustreerd, en stappen pas na veel verloren lessen over op een automaat. Terwijl een tijdige keuze hen had kunnen behoeden voor demotivatie én extra kosten. Daarom adviseren veel rijscholen tegenwoordig om na de eerste vijf lessen te evalueren welk type auto het beste past.
Wat betekent dit voor de toekomst van rijlessen en mobiliteit?
De verschuiving naar automaat past binnen een bredere trend: elektrische mobiliteit, rijhulpsystemen en zelfrijdende auto’s zijn in opmars. De verwachting is dat tegen 2030 het merendeel van de nieuwe auto’s elektrisch (en dus automatisch) zal zijn (RVO, 2024). In die wereld is schakelen een uitstervende vaardigheid.
Dat roept de vraag op: hoe lang blijft het schakelrijbewijs nog relevant? Experts verwachten dat het CBR op termijn de structuur van rijbewijzen zal herzien. Misschien krijgen we straks geen gescheiden examens meer voor schakel en automaat, maar wordt er gefocust op algemene rijvaardigheid, ongeacht het voertuigtype.
Ook rijscholen zullen zich verder moeten aanpassen. Niet alleen in hun wagenpark, maar ook in hun didactiek. Een automaatles vraagt andere accenten: minder techniek, meer verkeersinzicht. Volgens instructeur Çelik is dat een kans: “We hebben dan meer ruimte om leerlingen te leren anticiperen, communiceren en zelfstandig beslissingen te nemen. Dat is uiteindelijk belangrijker dan kunnen schakelen.”
De automaat is dus geen achterdeur naar een makkelijk rijbewijs, maar eerder een venster naar een nieuwe manier van mobiliteit. Een manier die past bij hoe we nu leven, werken en denken over verkeer.
Wat zou jij kiezen, als je vandaag moest beginnen?
De keuze tussen automaat en schakel is geen simpele rekensom. Het gaat om comfort, toekomstgerichtheid én persoonlijke voorkeur. Maar de trend is duidelijk: automaatrijden is niet langer een niche — het is de richting waar we allemaal naartoe bewegen.
Dus als jij of iemand die je kent binnenkort begint aan rijlessen, stel dan deze vraag: “Wat past het beste bij mijn leven, nu én over vijf jaar?” Misschien ligt het antwoord niet in de versnellingsbak, maar in hoe jij jezelf straks ziet bewegen in een veranderend verkeer.
Wat denk jij: moeten we schakelen blijven onderwijzen, of is het tijd om het los te laten?
