Hoeveel kansen heb je eigenlijk om te slagen?
“Wist je dat sommige studenten wel vijf keer hetzelfde examen mogen maken?” Dit klinkt misschien als een gelukje, maar het hangt sterk af van de onderwijsinstelling en het soort examen. Het herexamen roept bij veel studenten gemengde gevoelens op: een kans om het beter te doen, maar ook spanning en soms frustratie. Waarom mag je soms meerdere keren herkansen, en wanneer is dat eigenlijk niet toegestaan? Deze vragen zijn relevanter dan ooit, zeker nu het onderwijs zich aanpast aan digitale toetsvormen en flexibele leertrajecten.
In dit artikel neem ik je mee in de wereld van herexamens: hoe vaak mag je ze doen, waarom verschillen regels zo sterk, en welke tips zijn er om het meeste uit je herkansing te halen? Met input van onderwijsdeskundigen, beleidsregels van verschillende onderwijsniveaus, en herkenbare praktijkvoorbeelden wil ik helderheid bieden in een onderwerp dat voor veel leerlingen, studenten en volwassenen in opleiding onduidelijk blijft. Zo krijg je niet alleen feitelijke kennis, maar ook inzichten die je kunnen helpen om je herkansingen slimmer aan te pakken.
Herexamens: een tweede kans of een vast onderdeel van het leerproces?
De mogelijkheid tot een herexamen is al lang geen luxe meer, maar een standaardonderdeel binnen het onderwijs. In het middelbaar onderwijs (vo), mbo, hbo en universiteit zijn er duidelijke afspraken, maar die verschillen nogal. Zo staat in de wet op het voortgezet onderwijs dat leerlingen in principe één keer per vak een herkansing mogen doen, tenzij het schoolbeleid iets anders voorschrijft (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2023).
In het mbo en hoger onderwijs is het vaak wat flexibeler. Studenten kunnen in sommige opleidingen tot drie keer herexamen doen, en in uitzonderlijke gevallen zelfs vaker, mits zij zich blijven inschrijven en voldoen aan bepaalde voorwaarden. Dit beleid is mede bedoeld om onderwijskansen te vergroten en uitval te voorkomen, zo benadrukt onderwijsadviseur Dr. Marleen Jansen: “Herexamens bieden studenten de mogelijkheid om zich te verbeteren en het leerproces op hun tempo te doorlopen, wat essentieel is voor duurzame kennisopbouw.”
Maar de regels zijn ook een vorm van balans zoeken. Het onderwijs wil namelijk niet dat herexamens het eindeloze uitstel van een diploma worden. Vandaar dat veel instellingen een maximum stellen aan het aantal herkansingen per jaar of per studiepunt. Dit voorkomt dat studenten blijven hangen in een cyclus van herkansingen zonder daadwerkelijk vooruitgang te boeken.
Waarom het aantal herkansingen zo verschilt en wat dat betekent voor jou
Het feit dat het aantal herkansingen zo kan variëren, maakt het onderwerp direct relevant voor iedereen die studeert of wil studeren. Maar waarom verschillen die regels zo sterk? Hieronder een overzicht van factoren die meespelen:
- Type onderwijsniveau: In het mbo krijg je bijvoorbeeld vaak meer kansen dan in het voortgezet onderwijs, omdat het mbo zich richt op praktijkleren en het voorkomen van uitval.
- Studievoorwaarden en onderwijsinstelling: Elke hogeschool of universiteit kan eigen regels hanteren, binnen de kaders van de wet. Dit hangt samen met hun visie op onderwijskwaliteit en studentenbegeleiding.
- Examenvorm: Een schriftelijk tentamen heeft vaak een andere herkansingsregeling dan bijvoorbeeld een mondeling examen of een praktijktoets.
- Financiële en administratieve aspecten: Meer herkansingen betekenen meer organisatie en soms extra kosten, wat ook meebepaalt wat haalbaar is binnen de instelling.
Een voorbeeld: aan de Universiteit van Amsterdam mag je meestal twee keer een tentamen herkansen. Maar aan een hogeschool als Saxion kunnen studenten soms tot drie keer herkansen, mits ze aan studievoortgangseisen voldoen (Universiteit van Amsterdam, 2024; Saxion, 2024).
Deze verschillen zorgen ervoor dat studenten goed op de hoogte moeten zijn van hun eigen rechten en plichten. “Veel studenten lopen vast omdat ze niet weten wat hun specifieke herkansingsmogelijkheden zijn,” zegt studieadviseur Kim de Boer. “Het is daarom essentieel om de examenreglementen goed door te nemen en advies te vragen.”
Veelgemaakte misverstanden en valkuilen rondom herexamens
Er circuleren nogal wat misverstanden over herexamens, die onnodige stress kunnen veroorzaken. Een veelvoorkomende fout is denken dat je onbeperkt mag herkansen, of juist dat één herkansing het maximum is, terwijl dit per opleiding sterk kan verschillen.
Ook onderschatten veel studenten de voorbereiding voor een herkansing. Het idee dat je ‘gewoon nog een keer’ hetzelfde examen kunt doen zonder extra inspanning, leidt vaak tot teleurstelling. Onderzoek van de Hogeschool Utrecht wijst uit dat studenten die actief reflecteren en hun leerstrategie aanpassen voor een herkansing significant betere resultaten halen (Hogeschool Utrecht, 2023).
Daarnaast speelt het timingaspect een grote rol. Als je te lang wacht met herkansen, kan dit invloed hebben op je studievoortgang en eventueel je studiefinanciering. Sommige studenten denken bovendien dat ze meteen na een niet-gemaakt examen kunnen herkansen, maar soms is er een verplichte wachttijd of een inschrijfprocedure die ze over het hoofd zien.
Praktische tip: Ga altijd na wat de herkansingsregels van jouw opleiding zijn en maak een realistisch plan voor je voorbereiding. Bespreek ook je twijfels met een docent of studiecoach om gericht aan de slag te kunnen.
Hoe ziet de toekomst van herexamens eruit?
Met de opkomst van digitalisering en blended learning verandert ook het landschap rondom herexamens. Steeds vaker vinden herexamens online plaats, wat het logistiek makkelijker maakt om meerdere herkansingsmomenten aan te bieden. Volgens onderwijsinnovator Janneke van der Zalm kan deze flexibiliteit het aantal herkansingen verhogen, maar ook de kwaliteit van toetsen verbeteren (Van der Zalm, 2024).
Daarnaast zien we een verschuiving van het traditionele herexamen naar meer formatieve evaluaties: tussentijdse toetsen, feedbackrondes, en persoonlijke leertrajecten die het risico op zakken verkleinen. Dit sluit aan bij een bredere trend waarin het accent meer ligt op leren dan op toetsen.
Het is ook aannemelijk dat de druk op herkansingen zal toenemen nu de arbeidsmarkt meer vraagt van diploma’s en certificeringen. Voor onderwijsinstellingen wordt het daarom een uitdaging om een goede balans te vinden tussen flexibiliteit en kwaliteit.
Tot slot vragen beleidsmakers zich af hoe zij herkansingen eerlijk en toegankelijk kunnen houden, vooral voor kwetsbare groepen studenten. Initiatieven die gericht zijn op gepersonaliseerde begeleiding en mentale ondersteuning krijgen daarbij steeds meer aandacht.
De toekomst van herexamens belooft dus een mix te worden van technologische innovatie, persoonlijke aanpak en behoud van kwaliteit. Hoe deze ontwikkelingen precies uitpakken, zal de komende jaren duidelijk worden. Maar één ding is zeker: herkansen blijft een cruciaal onderdeel van het leerproces.
Heb jij al eens te maken gehad met een herkansing? Hoe ging dat voor jou? Denk je dat er voldoende kansen zijn, of juist te veel? Deel je ervaringen en gedachten!
